De prijs voor de beste bibliotheek is sinds 2009 dertien keer uitgereikt. DOK Delft won de eerste editie en Bibliotheek Dommeldal de laatste. Bibliotheekblad is verantwoordelijk voor de organisatie en NBD Biblion is als onmisbare sponsor verantwoordelijk voor de uitreiking. De prijs is een begrip, en leidt steeds tot grote blijdschap bij de winnaar en droefenis van de andere genomineerden. De inschrijving voor 2024 staat nu open! 

Tekst: Chris Wiersma, juryvoorzitter Beste Bibliotheek

Criteria
Niet alleen nieuwe bibliotheken komen in aanmerking voor de felbegeerde onderscheiding. Dit zijn de criteria waarop de jury de bibliotheken beoordeelt:
• Hoe geeft de bibliotheek invulling aan de maatschappelijke opdracht.
• Hoe scoort de bibliotheek op de vijf functies van de Wsob en op de lokale verankering.
• Wat zijn opvallende samenwerkingsverbanden?
• Locatie, exterieur, interieur, uitstraling.
• Programmering.
• Collectie en personeel.
• Presentatie en public relations.

De jury kiest jaarlijks een onderwerp waar extra aandacht naar uitgaat. Dit jaar is dat het thema: ‘Ga lezen!’. Gebruik je creativiteit om te laten zien hoe jouw bibliotheek hiermee omgaat. Wat organiseert de bibliotheek op het gebied van leesbevordering? Hoe vernieuwend en succesvol is dit en met welke partijen wordt hiervoor samengewerkt?

Shortlist
De jury stelt uit de inzendingen een shortlist samen van vijf bibliotheken. Die bibliotheken worden bezocht door de voltallige jury, die hiervoor in twee dagen met een busje of ruime bolide het land doorkruist. De bezoeken worden voorbereid door de redactie van Bibliotheekblad, die ook zorgt voor het verslag in Bibliotheekblad.
Op 31 oktober wordt de winnaar bekendgemaakt tijdens Bibliotheekplaza 2024 bij Amare in Den Haag.

Vakjury
De vakjury bestaat uit:
• Voorzitter Chris Wiersma, voormalig directeur-bestuurder van de Bibliotheek Groningen, BiSC Utrecht en De Nieuwe Bibliotheek in Almere.
• Erna Staal, directeur-bestuurder Bibliotheek Gouda.
• Gerard Meijer, programmamanager SPN: Stichting Samenwerkende POI’s Nederland.
• Jeanine Deckers, directeur-bestuurder Bibliotheek Bibliorura, bestuurslid Vereniging van Openbare Bibliotheken, architectuurhistoricus en maker van de blog Ten Aanval.
• Luc Pruijn, directeur-bestuurder van Bibliotheek Dommeldal, de winnaar van de vorige editie.

Voor ondersteuning en advies zorgen Menno Goosen (hoofdredacteur Bibliotheekblad) en Anne van den Dool (jurycoördinator).

Aanmelden
Meld jouw bibliotheek nu aan om mee te dingen naar deze prestigieuze onderscheiding. De bescheidenheid in onze branche is een mooie, maar ook wel hinderlijke eigenschap en moet nu resoluut terzijde worden geschoven. Voor wie dat nog niet kan: ook suggesties voor een andere dan de eigen bibliotheek zijn welkom.

Meld je aan tot en met 9 juni door een mail met korte motivatie (half tot 1 A4) te sturen aan: menno.goosen@bibliotheekblad.nl voeg ook het Formulier Basisgegevens bibliotheek toe aan je mail. Dit formulier kun je HIER downloaden.

Foto: Pascal Striebel

Foto: Annemieke Borrias

Plek aan tafel
De winst van de Beste Bibliotheek Award kan ook leiden tot meer financieringsmogelijkheden, zag Verburgh in Kerkrade. ‘We hebben veel subsidies binnengehaald, zowel provinciaal als landelijk, bijvoorbeeld voor onze projecten rondom positieve gezondheid. Verder hebben we sinds de winst een steviger positie in het land: we komen makkelijker aan tafel om te vertellen over wat we in het verre Kerkrade aan het doen zijn.’

Ook voor directeuren persoonlijk kan de beloning met de Beste Bibliotheek Award veel betekenen. Verburgh was pas een paar jaar directeur-bestuurder van de bibliotheek in Kerkrade toen zij de winst binnensleepte en kreeg daardoor meer vertrouwen in haar eigen kunnen. ‘Ik kwam van buiten de sector en voelde me al best goed ingevoerd, maar werd daar met deze prijs nog eens extra in bevestigd. Het geeft je als directeur ook meer een gezicht. Daardoor gaan makkelijker deuren open naar plekken waar ik mijn visie kan delen en andere organisaties verder kan brengen.’ 

Foto: Annemieke Borrias

Op de borst kloppen
Ook Luc Pruijn, directeur-bestuurder van de Bibliotheek Dommeldal, waaronder ook de Bibliotheek Son en Breugel, winnaar van 2023, valt, herinnert zich de aanloop naar de winst nog goed. ‘Ik zag elk jaar weer de oproep tot aanmelding voorbijkomen, maar ik dacht steeds: zijn wij daar wel goed genoeg voor? Kloppen we onszelf niet te veel op de borst als we ons hiervoor aanmelden? In 2023 ging ik toch overstag, mede met dank aan een aanmoedigend mailtje van een collega met wie ik op studiereis naar het StoryHouse in Chester was geweest. Van dat concept hadden wij flink wat zaken overgenomen in ons nieuwe filiaal in Dommeldal: we brachten programmering, een groot podium, een goede collectie en een succesvol Taalhuis daar mooi bij elkaar, allemaal in samenwerking met lokale partners.’

De aanmelding loonde: de Bibliotheek Dommeldal belandde op de shortlist. Toen er vervolgens een filmpje moest worden gemaakt om fans te motiveren om op de bibliotheek te stemmen, werden veel collega’s pas echt enthousiast. ‘Dat maakproces leverde een heel positieve vibe op binnen de organisatie’, herinnert Pruijn zich. ‘Ook collega’s die normaal gesproken wat stiller zijn, traden in dat proces juist op de voorgrond.’

Olievlek
Toen de Bibliotheek Dommeldal vervolgens ook nog de winst pakte, ging het dak eraf, aldus Pruijn. ‘We hebben taart uitgedeeld in al onze vestigingen. De felicitaties kwamen van alle kanten. Ook de andere gemeenten waarvoor wij werken voelden zich trots: volgend jaar zijn wij aan de beurt, zeiden sommige gekscherend.’

Het is een mooie indicatie van de manier waarop de winst van de Beste Bibliotheek zich als een olievlek over de organisatie kan verspreiden. ‘Ik merk dat we veel serieuzer worden genomen’, signaleert Pruijn. ‘Niet alleen met onze vestiging in Dommeldal, maar als complete organisatie.’

Sinds de winst komen wekelijks bibliotheken uit alle hoeken van het land een kijkje nemen in Dommeldal. ‘Ze kiezen onze vestiging als een plek om centraal samen te komen, bijvoorbeeld voor een overleg. Ook de bevolking is apetrots. We zijn ze heel dankbaar: zij hebben ons tenslotte geholpen met hun stem. Daarom hebben we na de winst een aantal gratis activiteiten georganiseerd, waaronder een kindervoorstelling, lezingen en films. Verder hebben we een kortingsabonnement ingesteld, vernoemd naar de Beste Bibliotheek Award.’ 

Meer bezoekers
Ook zag de bibliotheek een stijging in het aantal bezoekers. ‘Het is nog steeds altijd druk in Dommeldal’, weet Pruijn. ‘Als beste bibliotheek van het land krijg je een jaar de tijd om die titel uit te venten, en dat doen we ten volle.’

Ook in Tilburg werd van die mogelijkheid volop gebruikgemaakt – niet alleen door de bibliotheek zelf, maar ook door allerhande partners. Zo noemt Citymarketing Tilburg de LocHal als een belangrijke reden om een citytrip naar de stad te plannen. Ook in Kerkrade draaide de citymarketing na de winst van de Beste Bibliotheek Award op volle toeren.

Winnende bibliotheken worden binnen het veld als voorbeelden gebruikt voor nieuw te openen vestigingen, blijkt uit een rondgang langs de recente winnaars. De bibliotheken ontvangen geregeld bezoeken van collega’s en wethouders die eenzelfde model als de LocHal, de Bibliotheek Dommeldal, Hoogezand of Kerkrade in hun eigen gemeente wel zien zitten. Vooral de veelzijdige programmering, de aantrekkelijke architectuur en de huisvesting van verschillende partners onder één dak spreken aan.

Foto: Annemieke Borrias

De Beste Bibliotheek Award is misschien wel de mooiste prijs die je als Nederlandse bibliotheek kunt ontvangen. Peter Kok, directeur-bestuurder van de LocHal in Tilburg, kan erover meepraten. Met de destijds pas geopende vestiging in de Tilburgse spoorzone sleepte hij in 2020 de prijs in de wacht. ‘Ik herinner me nog goed dat we eerst genomineerd waren voor de prijs voor de beste bibliotheek ter wereld’, vertelt Kok. ‘We waren met een groot team afgereisd naar Athene, maar grepen helaas net naast de winst.’

De aanmelding voor de verkiezing van de Beste Bibliotheek van Nederland was dus een kleine stap. ‘Die winnen we wel’, dacht Kok destijds. Toch werd het spannend: ook het nieuwe Forum Groningen deed mee. Des te groter was de blijdschap toen de LocHal uiteindelijk toch de award mee naar huis mocht nemen.

Behalve de prijs voor Beste Bibliotheek van Nederland won de LocHal vervolgens nog allerlei prijzen, voornamelijk gericht op de bijzondere architectuur van het gebouw, een voormalige locomotievenwerkplaats uit 1932. Toch is de Beste Bibliotheek Award de meest bijzondere, vindt Kok. ‘Door deze prijs voelen onze medewerkers zich gezien in hun werk. De winnaar van de prijs wordt voor een belangrijk deel bepaald door kenners: het gaat niet om de buitenkant, maar om de inhoud.’

Delen in de winst
Meer bibliotheken kunnen meepraten over wat de prijs voor de interne sfeer betekent. Zo vertelt Ilse Verburgh, voormalig directeur-bestuurder van de Bibliotheek Kerkrade, die in 2021 won, hoe de trots op het eigen team dankzij de Beste Bibliotheek Award werd vergroot. ‘We kregen er enorm veel energie van. Er stroomden zo veel bossen bloemen en cadeaus binnen – van samenwerkingspartners én van bezoekers. Zo veel mogelijk mensen wilden delen in het winstgevoel.’

De winst van de Beste Bibliotheek Award verstevigde de positie richting stakeholders op allerlei vlakken, herinnert Verburgh zich: van het gemeentebestuur tot banken en gezondheidscentra, allemaal wilden ze met de bibliotheek in zee. ‘Ze geloofden nog meer in ons verhaal. Ook organisaties waarmee we nog niet eerder contact hadden gehad, zagen nu kansen om via de bibliotheek in contact te treden met de burger. Zo wilde de Geldwijzerwinkel aansluiten bij ons Informatiepunt Digitale Overheid en werden we door uitvaartorganisatie DELA benaderd om voorlichting te geven over levenseinde en verlies.’ 

Dankzij de Beste Bibliotheek Award zijn, aldus Verburgh, deuren geopend die anders gesloten waren gebleven. ‘We hebben meer ruimte gekregen om te onderzoeken op welke manieren we met partners konden samenwerken. Iedere partner kan bij de bibliotheek passen, als je maar goed genoeg op zoek gaat naar wat je bindt.’

Juichteam
Hoe bereid je je voor op de nominatie voor de Beste Bibliotheek Award? Ilona Ebels, manager Bibliotheken bij Biblionet Groningen, waaronder ook Hoogezand valt, herinnert het zich nog goed. ‘Toen we in Hoogezand een nieuwe bibliotheeklocatie openden waar verschillende vormen van programmering waarmee we al een tijdlang succesvol experimenteerden, zoals een e-lab en een breinbieb, samenkwamen, was de keuze snel gemaakt: we meldden ons aan voor de Beste Bibliotheek-verkiezing. Toen we vervolgens op de shortlist terechtkwamen, bracht dat bij ons in de organisatie ongelooflijk veel energie naar boven.’

Medewerkers van de bibliotheekorganisatie richtten zelfs een heus juichteam op, dat zich bezighield met acties rondom de Beste Bibliotheekverkiezing. Zo werd een campagne opgezet op sociale media om mensen op te roepen op Hoogezand te stemmen en werd een aftrap in de bibliotheek georganiseerd op de dag dat de stembus werd geopend. 

Winnaars Beste Bibliotheek Award over de waarde van deze onderscheiding

Foto: Annemieke Borrias

Jaarlijks sleept één bibliotheek in Nederland de award voor Beste Bibliotheek in de wacht. Wat betekent zo’n prijs voor een organisatie? In gesprek met de directeuren van de meest recente winnaars: de LocHal in Tilburg (2020), de Bibliotheek Kerkrade (2021), de Bibliotheek Hoogezand (2022) en de Bibliotheek Dommeldal (2023).