‘Van drag queen tot DigiD. In de Bieb beleef je meer’. Een grote poster in een Rotterdams metrostation roept reizigers op om naar de bibliotheek te komen. Bibliotheken bruisen van het leven. Dat ze inmiddels veel meer bieden dan toegang tot boeken is bij de lezers van Bibliotheekblad en recente bibliotheekbezoekers natuurlijk allang bekend. Maar hoe krijg je deze boodschap ook verkondigd bij mensen die niet onlangs een stap over de drempel van een bibliotheek hebben gezet? En hoe betrek je als bibliotheek niet alleen nieuwe bezoekers, maar behoud je ze ook? Bibliotheken kunnen allerlei praktische middelen daarvoor inzetten, zoals posters, stickers en oorkondes.

‘Topgeheim – niet verder vertellen. Hierbij verklaart de openbare bibliotheek dat Rianne van Melik vele geheimen ontraadseld heeft en daarom is opgenomen in het Geheim Lezers Genootschap.’ Mijn kleine vingerafdruk fungeert als ‘geheime code’ op de geplastificeerde oorkonde, die ik al meer dan dertig jaar bewaar in een doos met belangrijke documenten. Al als jong meisje kwam ik wekelijks in de bibliotheek. Daar ging ik bijvoorbeeld in de knipselmappen op zoek naar informatie voor een spreekbeurt over dierproeven en bedelde ik net zo lang bij de bibliothecaresse totdat ik eerder boeken voor volwassenen mocht lenen dan mijn leeftijd toeliet. En daar deed ik mee aan iedere actie die voor de jeugd werd georganiseerd, zoals het oplossen van raadsels.

Dat laatste gebeurt nog steeds veelvuldig. Speurtochten en stickeracties trekken veel kinderen naar mijn eigen bibliotheek. Elke keer dat ze boeken hebben geleend, kunnen ze een sticker krijgen voor hun spaarkaart. Met acht stickers is die spaarkaart vol en mogen ze een cadeautje uitkiezen, of doorsparen voor een nog leukere gadget met een tweede spaarkaart. Het lijkt te werken: de uitleencijfers onder deze doelgroep zijn de afgelopen jaren gestegen. Het is moeilijk te bepalen of dit specifiek door de stickeractie komt of (ook) door andere initiatieven zoals voorleesactiviteiten en de toenemende inzet van leesconsulenten op scholen en in de voor- en naschoolse opvang. Ook zouden de stijgende uitleencijfers simpelweg een herstel kunnen zijn na de coronadip. Ondanks deze disclaimer is de stickeractie sowieso een succes wat betreft het leuke contact dat we hebben met de jonge lezers als ze naar de balie komen om hun sticker op te halen.

Bibliotheken proberen op allerlei manieren nieuwe bezoekers aan te trekken en bestaande leden te behouden. Denk aan grote allitererende advertenties in de Rotterdamse openbare ruimte (‘van bakkie pleur tot babyboek’) en spaaracties voor de jeugd. Welke middelen zet je in voor welke doelgroep?

Rianne van Melik en Jamea Kofi van de Radboud Universiteit doen onderzoek naar openbare bibliotheken als sociale infrastructuur. In deze column bespreken ze om beurten hun belangrijkste bevindingen.

Toch zijn we als medewerkers en vrijwilligers vooral kritisch over de stickeractie. Onze werkzaamheden worden telkens onderbroken als om de paar minuten een kindje om een sticker komt vragen. De cadeautjes zijn vaak plastic prullen die soms weinig met lezen of schrijven te maken hebben. Ook is onduidelijk of kinderen daadwerkelijk meer gaan lezen vanwege de stickers. In sommige gevallen komen ze zelf helemaal niet naar de bibliotheek, maar haalt een ouder de sticker op. Schiet de actie dan niet enigszins zijn doel voorbij?

Ook kun je je afvragen of het zinvol is om beperkte bibliotheekbudgetten te spenderen aan een gratis lidmaatschap voor jonge kinderen die samen met hun ouders de bibliotheek al redelijk goed weten te vinden. Waarom niet vooral de pijlen richten op het behouden van betalende leden of het aantrekken van nieuwe leden? Vanuit dat oogpunt levert een poster in een metrostation misschien meer op dan een stickeractie voor de jeugd. Hoe dan ook, posters, stickers en oorkondes zijn middelen die mensen kunnen binden aan de bibliotheek. Nu nog hoe je dit op een duurzamere en inclusievere manier kunt doen!