De afgelopen twee jaar schreven we maandelijks om beurten een column in Bibliotheekblad. Soms gingen we expliciet in op belangrijke bevindingen over ons onderzoeksproject Infrastructuring Libraries in Transformation (ILIT) met de Bibliotheek Rotterdam als casus. Bijvoorbeeld om het maatschappelijke belang van activiteiten zoals een samenleesgroep (2023-5) of het warme kamer initiatief (2023-3) te benadrukken. Soms bespraken we meer algemene trends in bibliotheekland, zoals de opkomst van de community librarian (2023-2) en het bibliotheektoerisme (2024-2). We gingen van ogenschijnlijk triviale onderwerpen zoals kopjes koffie (2023-4) en stickeracties (2024-5) naar urgente discussies over de gewenste neutraliteit van bibliotheken (2023-7). Altijd ging het over de veranderende rol die de bieb in de maatschappij inneemt, en alle werkzaamheden, materialen, beleidsplannen die daarvoor nodig zijn.

Wetenschappelijke molens draaien soms langzaam; het is een luxe om drie jaar lang de bibliotheek te kunnen bestuderen en trends in drie verschillende landen met elkaar te kunnen vergelijken. De afgelopen jaren hebben we tussentijdse bevindingen gepresenteerd op congressen, via policy briefs en zines op onze website, en natuurlijk in deze column. Wetenschappelijke publicaties nemen vaak meer tijd in beslag, zowel om te schrijven als door een peer-review proces te komen. Ons eerste gezamenlijke artikel is inmiddels gepubliceerd in Journal of Documentation (Rivano Eckerdal et al., 2024). Daarin bestuderen we de dagelijkse taken van bibliotheekmedewerkers door de lens van zorg in de praktijk (care practices).

In onze analyse kwamen we drie verschillende manieren van ‘sociale infrastructurering’ in bibliotheekwerk tegen, waarin het uitdragen van zorg telkens terugkomt: 1) het onderhouden van de bibliotheek, 2) verbindingen maken, en 3) grenzen stellen. In de bibliotheken van Rotterdam, Malmö en Wenen zagen we hoe medewerkers via de zorgtaken die ze uitvoeren constant de bibliotheek onderhouden (of ‘infrastructureren’), en als het ware de bibliotheek, elke dag opnieuw, maken. Hoewel het moeilijk is om zorg te kwantificeren en onder woorden te brengen, is het zeer waardevol voor bezoekers van de bibliotheek. In het artikel laten we zien dat bibliotheekmedewerkers voortdurend mensen te hulp schieten, vaak met betrekking tot technologie. Naast de meer praktische kant van het zorgen voor bezoekers en de infrastructuur van de bibliotheek, zit er ook een essentiële sociale kant aan, waarbij medewerkers via de zorg die ze uitdragen, gemeenschappen opbouwen en ondersteunen.

Op dit moment zijn we bezig met het schrijven van het tweede wetenschappelijke artikel, waarin we achter de schermen duiken en de beleids- en politieke kant van de openbare bibliotheek onderzoeken. In de tussentijd zijn we ook gestart met het laatste deel van het veldwerk, waarin we weer terugkeren naar de bibliotheken, maar nu gaan focussen op de bezoekers. Dus voor nu is dit een afscheid van deze column, maar zeker niet van de bibliotheek. Ons Europese onderzoeksproject stopt officieel in mei 2025, maar Jamea gaat nog een jaar langer door om onze bevindingen vast te leggen in haar proefschrift. Rianne blijft als vrijwilliger actief in haar lokale bibliotheek en richt haar vizier op toekomstige onderzoeksmogelijkheden om de bibliotheek te blijven bestuderen. Samen schrijven we zeker nog een langer artikel voor Bibliotheekblad over ILIT’s belangrijkste onderzoeksresultaten. Dit is dus geen afscheid, maar een welgemeend tot ziens!

Meer lezen
• Rivano Eckerdal, J., L. Engström, A. Färber, M. Hamm, J. Kofi, F. Landau-Donnelly & R. Van Melik (2024), Social infrastructuring in public libraries: Librarians’ continuous care in everyday library practice. Journal of Documentation, 80(7): 206-225. https://doi.org/10.1108/JD-12-2023-0260

Bibliotheken worden steeds vaker gezien als sociale infrastructuur, plekken waar het sociale leven zich afspeelt. In ons onderzoeksproject gebruiken we de term sociale infrastructurering, waarmee we willen aangeven dat de bibliotheek als infrastructuur nooit af is, maar elke dag weer opnieuw tot stand komt. Dat betekent dat onderzoek naar de bibliotheek ook nooit klaar is, al stopt nu onze column erover.

Rianne van Melik en Jamea Kofi van de Radboud Universiteit doen onderzoek naar openbare bibliotheken als sociale infrastructuur. In deze column bespraken ze om beurten hun belangrijkste bevindingen. Dit is de laatste column in deze reeks.